نشست رایزن چین با یکی دیگر از مسئولین سینمایی ما نشان می‌دهد که هنوز در حال نوشتن تفاهم‌نامه و مذاکره برای افزایش همکاری هستیم اما آیا شاهد اکران فیلم‌هایمان در چین و تولید مشترک با بزرگ‌ترین کشور دنیا خواهیم بود؟
-محمدباقر صنیعی منش: بعد از نشست حسین انتظامی رئیس پیشین سازمان سینمایی با سفیر چین در شهریور سال 1398 و سپس دیدار محمد خزاعی رئیس فعلی این سازمان با سفیر این کشور در بهمن سال قبل و دیدار رئیس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی با رایزن فرهنگی چین به‌تازگی، این‌بار رایزن فرهنگی چین با جعفریان رئیس سازمان سینمایی سوره وابسته به حوزه هنری دیدار کرد و با این حساب این چهارمین دیدار مسئولین رده‌بالای سیاسی و فرهنگی بزرگ‌ترین کشور دنیا با مسئولین سینمایی کشور ما است.
دیدارهایی که همگی یک وجه مشترک دارد: عدم ارتباط پویا و کاری جدی سینمای ایران با سینمای چین. البته چیزی که در ادامه این دیدارها مدام بر آن تأکید شده است، قول‌ها، وعده و وعیدهایی برای افزایش همکاری‌های سینمایی طرفین از پخش و توزیع فیلم‌های ایرانی در چین گرفته تا همکاری در عرصه‌های فنی و تولید مشترک و همچنین هفته‌های فیلم که یکی از رایج‌ترین و ساده‌ترین برنامه‌های سینمایی بین‌المللی است و در تمام سال‌های گذشته رواج داشته است.
برای همین معلوم نیست که چه زمانی قرار است تفاهمنامه‌های کاغذی تبدیل به برنامه‌های عملی و اجرایی شود. جالب اینکه در دیدار تازه مسئولین فرهنگی چین با رئیس سازمان سینمایی سوره، طرف چینی نیز به همین موضوع اشاره کرده و گفته که "فرصت‌های بسیاری هم‌اکنون در دسترس است که باید از تفاهمنامه‌های کاغذی و سیاستی که از قبل تدوین شده است، خارج و کار به گروه سپرده شود تا به نتیجه برسد."
او در بخش دیگری در این‌باره ادامه داد که "در سه سال اخیر همکاری ایران و چین در زمینه سینمایی بسیار زیاد شده است و این اتفاق به دلیل تفاهمنامه‌ای‌ست که میان سازمان سینمایی ایران و سازمان سینمایی چین برای تولید فیلم سینمایی و مستند به امضا رسید و فکرها و پیشنهادات خوبی مطرح شد. البته در چارچوب قرارداد 25 ساله ایران و چین نیز همکاری در زمینه سینمایی می‌تواند مفید باشد." هرچند که گزارش‌ها چیزی از همکاری جدی در عرصه اکران و تولید نمی‌دهند و به‌نظر می‌رسد که منظور رایزن فرهنگی چین بیشتر همین تفاهمنامهها و قراردادها است.
بازار سینمایی که فروش فیلم‌ها را جابجا می‌کند
اما چرا چین تا این حد مهم است؟ اصلی‌ترین علت اهمیت کشور چین در بازار بزرگ سینمایی آن نه در حد آسیا بلکه در حد جهان است. همواره باکس آفیس آمریکا در عرصه جهانی، چشمش به میزان فروش فیلم‌ها در چین است. چین با علم به این موضوع نقش بسیار مهمی در مدیریت و تنظیم بازار سینمای جهان دارد به‌طوریکه با اکران فیلم‌های بزرگ و ملّی‌‌اش در کشور خود و در جهان، آنها را به عنوان فیلم‌های پرفروش دنیا عنوان می‌کند.
به‌عنوان مثال فیلم "نبرد در دریاچه چانگجین" تنها در 11 روز اکران خود توانست چهارمین فیلم پرفروش جهان در سال 2021 شود. این فیلم در مجموع توانست نزدیک به 1 میلیارد دلار فروش داشته باشد. دیگر عناوین فیلم‌های چینی که توانستند با تکیه بر بازار خود فروش فراوانی داشته باشند بسیار است. بنابراین همواره یک چشم مدیریت سینمایی کشورهای جهان به این کشور است. اما سهم ما تقریباً صفر درصد از کل فروش در بازار سینمای چین است.
نمایی از فیلم "نبرد در دریاچه چانگچین"
فیلم‌های پرفروشی مانند "آواتار" و "انتقام‌جویان" بی‌شک با فروش گسترده خود در این کشور است که توانستند به پرفروش‌ترین فیلم‌های تاریخ تبدیل شوند. به‌عنوان مثال "انتقام جویان: پایان بازی" با رسیدن به آمار فروش 500 میلیون دلاری در چین توانست موفق‌ترین فیلم خارجی در این کشور پهناور در طول تاریخ شود. به‌طور کلی هر فیلم خارجی که بخواهد فروش خود را بالا ببرد باید برای اکران در چین برنامه‌ریزی کند. در ایامی که کرونا سینماهای دنیا را به‌شدت تحت تأثیر خود قرار داده بود اکران مجدد فیلم "آواتار" توانست با 3 میلیون و 500 هزار دلار، دوباره خود را در صدر فروش بنشاند و درحالی که "انتقام جویان: پایان بازی" به‌عنوان پرفروش‌ترین فیلم تاریخ عنوان شده بود، خیلی زود این عنوان را به "آواتار" واگذار کرد.
نمایی از "آواتار"
این موضوعی است که خزاعی به عنوان رئیس سازمان سینمایی متوجه است و برای همین در صحبت‌های خود از سفیر چین درخواست کرده بود که "برای سینمای ایران به صورت سالانه سهمیه‌ای در چرخه اکران سینماهای چین پیش بینی شود و شرایط اکران تعدادی از فیلم‌های ایرانی در تفاهم‌نامه فراهم شود" او در آن دیدار به این موضوع اشاره کرده بود که "در تلویزیون علاقمندی‌های زیادی برای خرید آثار چینی وجود دارد اما در سینمای ایران اکران فیلم‌های خارجی ممنوع و محدود است مگر اینکه در قالب تفاهم‌نامه، توافق‌هایی حاصل شود تا سهم مشخص و متقابلی در چرخه اکران دو کشور پیش بینی شود؛ ولی در پلتفرم‌ها این گونه نیست و بالغ بر 100 فیلم چینی در پلتفرم‌ها و نمایش خانگی ایران عرضه شده است. ما هنوز سهمی در بازار و اقتصاد سینمایی چین نداریم".
آیا عدم قانون رایت در ایران، چین را نسبت به اکران فیلم‌های ایرانی مردد نمی‌کند؟
خزاعی در میان کلام خود به موضوع مهمی اشاره می‌کند "نمایش فیلم‌های چینی در نمایش خانگی ایران". می‌دانیم که به‌خاطر عدم رعایت حق کپی رایت در کشور ما فیلم‌های خارجی بسیاری تنها با دانلود و سپس سانسور و ترجمه در سینما، نمایش خانگی و حتی تلویزیون مورد استفاده قرار می‌گیرد. البته برخی از آثار در رسانه ملی در قالب تفاهمنامهها و مذاکرات، حق پخششان خریده می‌شود و نمایش داده می‌شوند اما چقدر و چه تعداد از آثار چینی در نمایش خانگی و صداوسیما با حق پخش قانونی نمایش داده می‌شوند؟
در دیدار امروز جعفریان با رایزن فرهنگی چین نیز به اکران انیمیشن‌های حوزه هنری در این کشور اشاره شد. جعفریان درباره این موضوع گفته که " علاوه بر آنکه تولید انیمیشن در ایران مقرون به صرفه است، ظرفیت انیمیشن نیز بسیار بالاست و اگر فضای حقوق مالکانه آثار و بحث کپی رایت رعایت شود، می‌توان انیمیشن‌های ایرانی را که قرابت‌های با فرهنگ کشور چین دارد، در پلتفرم‌های چینی اکران کرد که شاید این اتفاق برای «لوپتو» رخ بدهد."
دیدار تازه رئیس سازمان سینمایی سوره با رایزن فرهنگی چین
اما آیا چین حاضر می‌شود در حالتی که فیلم‌هایش بدون رایت در پلتفرم‌های ایرانی نمایش داده می‌شوند، فیلم‌های ما را بخرد و اکران کند؟ البته شاید موفقیت‌های کارهای ما در بازار آنجا و سودآوری محتمل خوبی که داشته باشد، آنها را به این امر راضی کند؛ شاید.
کشوری با تولیدات بزرگ و حیرت‌انگیز سینمایی
دلیل دیگر اهمیت چین در همکاری‌های سینمایی قدرت بزرگ آن در تولید است. چین کشوری است که تولیدات بسیار زیاد سینمایی در سال دارد که فیلم‌های آپارتمانی بخشی از این حجم از تولیدات است. از اصلی‌ترین ژانرهای تولیدی کشور چین فیلم‌های جنگی، حماسی، تاریخی و رزمی است. فیلم‌های فراوانی در این کشور همواره در این گونه‌ها در حال ساخت است که توجه عموم سینماگران دنیا را از نظر قدرت صنعتی جلب کرده و به‌همین دلیل حاضرند تا با این کشور برای تولیدات بزرگ همکاری کنند. فیلم معروفی مانند "ببر خیزان، اژدهای پنهان" با بودجه 17 میلیون دلاری کمپانی "کلمبیا پیکچرز" در سال 2000 توانست 213 میلیون دلار فروش کند که بیش از نصف فروش این فیلم در سینماهای آمریکا بود و نیمی دیگر در کشورهای دیگر.
نمایی از "صخره سرخ"
فیلم "صخره سرخ" نیز با بودجه 80 میلیون دلاری یک کمپانی چینی که البته پخش جهانی آن با یک شرکت آمریکا است، توانست در سال 2008، 250 میلیون دلار فروش کند.
"وانگ ون"، استاد و رئیس اجرایی موسسه مطالعات مالی چونگ یانگ در دانشگاه "رنمین" چین در مقاله‌ای که در سال 2021 در "گلوبال تایمز" نوشته یادآور شده است که چین در این سال سرهای مردم دنیا را به سمت خود برمی‌گرداند. پیش‌بینی او کاملاً درست از آب درآمد که یکی از دلایل آن فروش فیلمی مانند "نبرد در دریاچه چانگجین" بود. اما توضیحات او درباره وضعیت فعلی بسیار خوب سینمای چین جذاب است:
در سال 2019، فروش کل گیشه فیلم‌های چین، نزدیک به آمریکای شمالی بود و (در میان فیلم‌های آمریکایی به نمایش درآمده در چین هم) تنها «انتقام‌جویان: پایان بازی» در میان 3 فیلم برتر و «سریع و خشمگین» در فهرست 10 فیلم پردرآمد آن سال قرار داشت. بقیه فیلم‌های پرفروش گیشه چین، همه چینی بودند. در سال 2020 هیچ فیلم خارجی‌ای در فهرست 10 فیلم پرفروش گیشه چین وجود نداشت. در سال 2021 بازار فیلم چنان داغ شده است که حتی خرید بلیت در تعطیلات جشنواره سال نوی چینی بسیار سخت بود. حداقل دو دلیل در پشت این رونق وجود دارد. عامل اول تعداد سالن‌های سینمای چین به بالاترین تعداد در جهان رسیده است. در سال 2020، تعداد کل سینماهای چین با رشد 4/4 درصدی به 11856 سینما رسیده است. تعداد کل سالن‌های نمایش به 75 هزار و 581 صفحه رسید که نسبت به سال گذشته 8.3 درصد رشد داشت و 40 درصد از کل سالن‌های جهان را تشکیل می‌داد (بسیار بیشتر از ایالات متحده).
حال این کشور با این ظرفیت بسیار بزرگ در حال حاضر صرفاً در حد هفته‌های اکران فیلم فرهنگی و اکران دو سه فیلم در آینده محدود شده است و از ظرفیت‌های بزرگ‌تر آن مانند پخش و تولید محروم است. برای همین است که باز هم یک مسئول فرهنگی و سینمایی دیگر چینی در دیدار خود با مسئولین سینمایی ایران از هفته‌های فیلم سخن می‌گوید: توسعه همکاری‌های ایران و چین در حوزه فرهنگی از اولویت‌های ماست. همچنین امیدوارم امسال هفته فیلم چین را در همکاری با سازمان سینمایی سوره به عنوان یکی از بازیگران اصلی صنعت سینما در ایران برگزار کنیم.
باید دید که مسئولین رده بالای کشور ما باتوجه به قرارداد 25 ساله میان ایران و چین حاضر به افزایش جدی و عملیاتی سینمایی با بزرگ‌ترین کشور جهان که از دوستان ما هم هست، هستند یا خیر؟
انتهای پیام/